de Robinson cooker

Dit ontwerp, gemaakt door James Robinson, is om verschillende redenen erg interessant.
Uit een plaat karton (of kunststof kanaalplaat) wordt, met een paar simpele, rechte insnijdingen en vouwen, een parabool gevormd. Met wat klitteband kan deze in een simpel houten frame gehangen worden. Zowel de reflector als het frame, zijn, met een paar simpele handelingen, plat op te vouwen tot een draagbaar (lang plat) pakket.
 Vergeleken met metalen paraboolschotels is dat een revolutionaire vooruitgang. Die zijn veel zwaarder; en het (de)monteren voor opslag of transport kost veel meer tijd. Ook gedemonteerd nemen die meer ruimte in beslag, omdat een parabool moeilijk plat te maken is.
Het benodigde materiaal van de Robinson is lichtgewicht, goedkoop (of gratis), en vrij simpel in elkaar te zetten. Deze heldere bouwinstructie is zelfs voor analfabeten te begrijpen: http://solarcooking.wikia.com/wiki/Robinson_Cooker.

Dat hebben we dus maar eens nagebouwd. Van twee oude makelaarsborden (kunststof kanaalplaat), beplakt met spiegelfolie, werd de reflector gemaakt. Door elastiek door kanaaltjes te trekken (ipv klittenband om de 'ribben' van de reflector te verbinden, waardoor de 3D-vorm ontstaat), is het op- en uitvouwen een kwestie van seconden.

Het bleek mogelijk, om de spiegelfolie zo te knippen en plakken, dat er niets verloren gaat. Maar, in een keer plakken, en dan snijden is veel sneller. 

Het houten frame is verbluffend stabiel; want heeft al stevige wind goed doorstaan, zonder om te waaien. In veel weggooipallets zitten genoeg geschikte latten, om twee van deze frames te maken. Overigens kan voor een frame het hout ook vervangen worden door metalen pijp (tentstokken, goedkope verrijdbare kledingrekken) of kunststof (bv pvc pijp), zodat het nog meer portable wordt; of, omdat het toevallig voor handen is. De stang en houder, waarop de kookpot moet komen, zijn de enige onderdelen die heet kunnen worden, zodat daar metaal de voorkeur heeft.

Hoe de pot vervolgens op die stang moet komen, is het zwakste puntje in dit verder geniale ontwerp. In plaats van een standaard met een of ander rekje waarop verschillende pannen kunnen staan, soldeert of last Robinson een moer onderop zijn kookobject (een zwartgeverfd conservenblik), zodat het geheel op het schroefdraad van een staande stang kan worden geschroefd. Wel stevig, maar we zien ook nadelen. Dat kan een zelfbouwer zelf handiger improviseren. 

Er werden twee versies gemaakt als standaard voor de kookpot. Een uitgebogen "bescherming" van een ventilatortje uit de jaren '50, van rvs-draad; en een glazen wasmachinedeur, met een gat middenin, zodat hij op een stang geschroefd kan worden. De laatste dient dus behalve als standaard, tegelijk als 'broeikas', om warmteverlies aan de omgeving te reduceren.

Maar is de Robinson net zo goed als een 'gekromde' parabolische schotel van de zelfde grootte? De reflector is tenslotte geen perfecte paraboolvorm; maar een benadering daarvan, met rechte lijnstukken (in 2D; in 3D rechte vlakken).

Het verschil is, dat 'echte' parabolen de opgevangen energie naar een zeer klein punt concentreren, zodat het op dat punt bijzonder heet kan worden. Omdat de Robinson-reflector uit platte vlakken bestaat, ontstaat er niet echt een brandpunt; maar een brand'bol', met ongeveer de diameter van de platte vlakken. In die bol zijn geen temperaturen bereikbaar, waarmee metaal valt te smelten.

Maar wat geeft dat? We willen eten klaarmaken, en niet metaal bewerken. Uiteindelijk is de hoeveelheid energie, die geconcentreerd wordt in de bol, gelijk aan de hoeveelheid die in een brandpunt geconcentreerd wordt (bij een zelfde oppervlakte aan geconcentreerd zonlicht). Een klein, heet brandpunt is juist nadelig voor het culinaire comfort (zie hier).  In de brand'bol' wordt de energie beter verdeeld over de pan. Nog een voordeel: minder kans op brand of oogletsel.

Toch is vooral de vraag, of voldoende temperatuur bereikt kan worden, om te bakken e.d. (ca.180C). Misschien is het te vergelijken met een warmtewisselaar: die kan nog zo veel energie toevoeren, maar de temperatuur van de te verwarmen vloeistof kan nooit hoger worden, dan van de vloeistof, die de warmte toevoert. Toch?

Als het theoretisch niet meer te begrijpen is: gewoon uitproberen in het echt. Bij de eerste testen is eitje bakken, en water koken geen probleem; dat lijkt ook best snel te gaan. In een test van de ontwerper, ging het zelfs sneller dan in een vergelijkbare parabool.
De temperatuur die we meten (in een lege pan) lijkt onder de 150C te blijven hangen. Toch worden aardappels en bloemkool in normale tijd gaar, en het water komt daarbij zonder probleem aan de kook.

Een andere keer wordt in een pan, geheel omgeven door glas wel 175C gemeten (langdurig rond 170). Achteraf is de pan waarschijnlijk toch nog heter geweest, dan de oventhermometer (die luchttemp. meet) heeft aangegeven. Kennelijk zat er wat vet aan de thermometer, en dat was lelijk aangebrand in het pannetje (dus moet ruim boven de 180C gehaald hebben).
Dat geeft hoop: misschien valt er toch wel wat te bakken met de Robinson.

Voor koken is de Robinson, zonder meer, geweldig. Echt bakken (met eten) hebben we nog niet geprobeerd; wie weet, valt 

dat best mee - wordt vervolgd.

Maar zelfs al wordt dat helemaal niks, dan nog is dit een aanrader, voor iedere knutselaar, voor wie de slow-cook prestaties van een CookIt te beperkt zijn. De Robinson is bijna net zo low-tech, om te maken; maar een stuk minder behelpen, in het gebruik. Het sluit meer aan op de kooktechnieken, die de meeste mensen gewend zijn.

Desondanks lijken we de eersten die dit concept oppikken. Hopelijk niet de laatsten. Dus, maakt er ook een, en zegt het voort.